Πέμπτη 7 Απριλίου 2011

"Μαζί τα φάγαμε"(;;;)

Μία φράση που θα μπορούσε κάλλιστα ν' αποτελεί όχι απλά τον τίτλο του παρόντος άρθρου, άλλα και της πολύ σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Τόσο σύγχρονη που γράφεται τώρα, χωρίς να έχουν αντιληφθεί πολλοί ότι αυτά που ζούμε θα τα διδασκόνται τα παιδιά μας ή τα παιδιά των παιδιών μας. Φυσικά όχι σαν ένδοξες μέρες, αλλά ως το τελειότερο παράδειγμα προς αποφυγή. Το αν θα διδάσκεται με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο και η αντίδραση μας σε όλα αυτά, είναι κάτι που θα το δούμε. Το σίγουρο είναι πως τέτοια ραγδαία εξέλιξη στην ιστορία μας, έχουμε να παρατηρήσουμε από τη δεκαετία του 70' και τη Μεταπολίτευση. Δεν είμαι ούτε ειδικός επί των οικονομικών θεμάτων, δεν είμαι ειδικός ούτε στην κοινωνική ανάλυση, αλλά ούτε και στην πολιτική. Αυτά που θα γράψω είναι κάποιες απλές σκέψεις ενός ανθρώπου που δεν έχει περάσει δύσκολα χρόνια έως τώρα στη σύντομη ζωή του, αλλά που έχει μάθει ν' αφουγκράζεται τα προβλήματα περασμένων ετών και να θέλει να μάθει από αυτά ώστε να μην τα βρει μπροστά του ο ίδιος.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 λοιπόν, όλοι, λίγο-πολύ, γνωρίζουμε τη μεταβατική φάση στην οποία βρεθήκαμε. Το τέλος της εποχής της δικτατορίας που γνώρισε η Ελλάδα, μάς είχε δώσει μια ανεπανάληπτη ευκαιρία να βάλουμε τις βάσεις πάνω στις οποίες, διδασκόμενοι από την πλούσια και πολυθεματική μας ιστορία, -με τα άπειρα καλά της και τα άλλα τόσα κακά της- θα μπορούσε να περπατήσει η νεότερη ελληνική κοινωνία. Η ευχή και η κατάρα που μας δόθηκε αποδείχθηκε μόνο ως κατάρα, δυστυχώς. Ο Έλληνας δεν μπορεί ν' αντεξεί τις αλήθεις που τον υποβιβάζουν. Ακόμα κι αν αυτές είναι κοινά αποδεκτές και βαθιά μέσα του το γνωρίζει και ο ίδιος, κλείνει τ' αυτιά του σε καθετί που αλλοιώνει τον "τέλειο χαρακτήρα" του. Μάλιστα, αυτό το κάνει και για όλους τους προγόνους του. Θεωρεί τη φυλή του ως ανώτερη όλων των υπολοίπων και δεν μπορεί, ή μάλλον δε θέλει, ν' αναγνωρίσει κανένα λάθος του. Άρα το να ζητάμε από έναν Έλληνα να διορθώσει τα λάθη που έχει κάνει με το πέρασμα των ετών, να κρατήσει μόνο τα καλά και να πατήσει πάνω σε αυτά για να φτιάξει για το μέλλον, είναι από τη βάση του άκυρο. Γιατί, προφανώς, για να βελτιώσεις ένα λάθος πρέπει πρώτα να αποδεχθείς ότι το έχεις κάνει.

Με βάση αυτήν ακριβώς τη νοοτροπία και τον τρόπο σκέψης μας, ήμασταν από την αρχή καταδικασμένοι σε αποτυχία. Από τους ανθρώπους που όλα αυτά τα χρόνια βρίσκονταν στην κυβέρνηση μέχρι και τον πιο απλό πολίτη, όλοι μας έχουμε ευθυνή για την κατάσταση την οποία ζούμε τώρα. Άλλοι έχουν μεγαλύτερη, άλλοι μικρότερη, άλλοι εκούσια και για ιδίων όφελος, άλλοι λόγω έλλειψης ικανοτήτων, κινήτρων και τεχνογνωσίας, φταίμε όλοι. Όσο το αρνούμαστε, τόσο πιο μακριά είμαστε στη συναίνεση και τη συσπείρωση, πράγματα απαραίτητα για να βγεί μία κοινωνία από την κρίση. Η πολιτεία και οι πολίτες είχαν, έχουν και θα έχουν μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ τους. Τα ερεθίσματα που χρησιμοποιούν και οι δύο πλευρές είναι τα ίδια ακριβώς κι αν υπάρχει κάτι που τους ενώνει και μπορεί να αποδοθεί σχηματικά, τότε αυτό είναι ένας κύκλος. Από το πιο απλό που είναι το δικαίωμα ψήφου που έχει ο λαός(έστω κι αν η κυβέρνηση δεν εκλέγεται από την απόλυτη πλειοψηφία του λαού, κάτι που είναι, αδιαμφισβήτητα, άδικο), μέχρι και το γεγονός ότι οι πολιτικοί μας δεν ήρθαν ουρανοκατέβατοι στην πολιτική σκηνή. Από την κοινωνία μας προέρχονται κι αυτοί και βάσει αυτής και κρίνουν, αλλά και κρίνονται, φυσικά.

Είναι πολύ εύκολο να σιχτιρίζουμε τους προφανείς αυτουργούς. Εκείνους που κάθε μέρα, όλη μέρα είναι -και δίκαια είναι- στο προσκήνιο, δεχόμενοι σκληρή κριτική αλλά ταυτόχρονα και πολλές ψήφους(;)... Το δύσκολο και η υπέρβαση που πρέπει να γίνει ώστε ν' αλλάξουμε νοοτροπία είναι να κοιτάξουμε και λίγο το καβούκι μας. Αν το κάνουμε αυτό, θα μπορέσουμε να πάμε ακόμα και την κριτική μας σ' ένα άλλο πολύ πιο εποικοδομητικό επίπεδο. Επειδή προηγουμένως μίλησα για κύκλο, έχω την άποψη πως το σημείο στο οποίο ακουμπάμε το μολύβι μας κι αρχίζουμε να τον χαράζουμε είναι η παιδεία που παίρνουμε τόσο από την οικογένεια μας αλλά και από το σχολείο. Πολιτισμός μιας χώρας δεν είναι άλλος από το επίπεδο της πνευματικής, αλλά για εμένα, ακόμα περισσότερο της ηθικής μόρφωσης των ανθρώπων της. Το κράτος, για να δημιουργήσει και στη συνέχεια να διατηρήσει μια κοινωνική συνοχή, οφείλει να ρίξει πολύ μεγάλο βάρος στη διαμόρφωση του συστήματος παιδείας. Όταν τα παιδιά που πάνε στο σχολείο θ' αρχίσουν να σέβονται την κάθε διδακτική ώρα που έχουν, όχι γιατί πρέπει, αλλά γιατί θα το αισθάνονται πραγματικά, τότε θα μιλάμε για μια σωστή κατεύθυνση. Συνδέοντας αυτό που λέω με το πιο ειδικό θέμα της σωστής συμπεριφοράς των πολιτών απέναντι στο κράτος είναι ο τρόπος διδασκαλίας ενός πολύ σημαντικού μαθήματος όπως η "εισαγωγή στο δίκαιο και στους πολιτικούς θεσμούς". Επειδή δεν πάνε και πολλά χρονιά από την αποφοίτηση μου από το λύκειο, το μάθημα όχι απλώς σνομπάρεται από τους μαθητές, αλλά διακωμωδείται. Μιλάμε για το μάθημα που μας διδάσκει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μας από και προς το κράτος. Κι αν ακόμα μπορούμε να θεωρήσουμε ως ένα σημείο λογικό(σε ένα γενικότερο κλίμα απαξίωσης) την απροθυμία να μάθουμε τις υποχρεώσεις μας, τότε γιατί γίνεται το ίδιο ακόμα και όταν ακούμε για τα δικαίωματα μας; Δε μας ενδιαφέρει; Μας έχουν κάνει να μη μας ενδιαφέρει; Μήπως αν και μας ενδιαφέρει, θεωρούμε πως στην πραγματική ζωή στη χώρα που λέγετα Ελλάδα, δικαιώματα και υποχρεώσεις καταστρατηγούνται με την ίδια ευκολία και άρα δεν υπάρχει λόγος να μαθαίνουμε γι' αυτά;

Μεγαλώνοντας, αφού έχουμε περάσει από ένα τέτοιο σύστημα παιδείας και μπαίνοντας στην αγορά εργασίας, προσπαθούμε να βρούμε κάπου να "βολευτούμε". Εμείς να είμαστε καλά κι ας κοροϊδεύουμε και το κράτος και τους συμπολίτες μας. Με τρανότερο παράδειγμα των όσων λέω, το δημόσιο. Δεν μπορεί να είναι τυχαία η κατακραυγή των υπαλλήλων των δημόσιων υπηρεσιών τόσα χρόνια. Δε μας ενδιαφέρει το σύνολο, δε λειτουργούμε σχεδόν ποτέ για το σύνολο, παρά μόνο για τον ευατό μας. Είναι πραγματικά γελοίο να γίνεται αυτό και ταυτόχρονα, ακριβώς επειδή δε θεωρούμε τον εαυτό μας ενταγμένο μέσα σ' ένα κοινωνικό χώρο, να ψάχνουμε να βρούμε ομάδες και "στρατόπεδα" δευτερεούσης σημασίας ώστε να γίνουμε μέλοι και να νιώσουμε αυτή τη βασική ανάγκη του ανθρώπινου είδους. Πολιτικές παρατάξεις, αθλητικές ομάδες, εθνικιστές και ακροαριστεροί είναι παραδείγματα τέτοιων ομάδων. Ομάδων που δεν τους ενώνει τόσο μια κοινή ιδεολογική γραμμή, αλλά πρωτίστως τους ενδιαφέρει η σύγκρουση με τον αντίπαλο, όποιος κι αν είναι αυτός. Κι αν δεν υπάρχει τέτοιος, δημιουργούμε εμείς. Μόνο και μόνο για να συγκρουστούμε. Όχι μόνοι μας όμως, αλλά μέσα από μια όμαδα για να νιώσουμε ταυτόχρονα και την ασφάλεια, αλλά, όπως είπαμε, και την κοινωνικότητα.

Και τώρα ας φανταστούμε μια τέλεια ελληνική κοινωνία. Ή μάλλον μια κοινωνία με όλη την καλή διάθεση να προσπαθήσει να συμπεριφερθεί τέλεια. Αυτή ακριβώς η κοινωνία για να δημιουργηθεί πρέπει να παίρνει τα κατάλληλα κίνητρα από την Πολιτεία(πάλι ο κύκλος). Πρέπει να της δημιουργηθεί αυξημένο αίσθημα εμπιστοσύνης ώστε να τηρεί τις υποχρεώσεις της ξέροντας πως το κάνει για το καλό όλου του τόπου κι όχι για το συμφέρον λίγων. Φυσικά δε μιλάμε για ένα καθεστώς που όλοι θα είναι νομοταγείς και αδιάβλητοι. Αυτό, προφανώς και δε γίνεται. Άλλα όσοι διαπιστώνεται ότι έχουν κάνει παραβάσεις χρησιμοποιώντας είτε δημόσιο χρήμα, είτε γενικά δημόσια μέσα, να τιμωρούνται παραδειγματικά και φανερά ώστε να ικανοποιείται το κοινό περί δικαίου αίσθημα.

Δεν μπορεί κανένας να κρύψει, ακόμα κι αν το θέλει, το τι έχουν κάνει οι κυβερνήσεις στη χώρα μας. Τα σκανδάλα σκάνε το ένα μετά το άλλο και είναι σα να μη συμβαίνει απολύτως τίποτα. Το πολιτικό σύστημα που βρίσκεται εδώ και πολλά χρόνια σε μια εκούσια αναρχία, οδηγεί σ' αυτήν και τους πολίτες της. Και όχι μόνο δεν κάνει τίποτα για να την αποτρέψει, αλλά αντίθετα δρα ώστε να οξυνθεί. Κάποιοι πληρώνουν για τα λάθη τους τόσα χρόνια, αλλά εκείνοι που ευεργετήθηκαν περισσότερο τότε, τώρα αντί να πληρώσουν κι αυτοί, ευεργετούνται ακόμα περισσότερο. Αν θέλουν να λέγονται ηγέτες, έχουν την υποχρέωση να εμπνεύσουν για κάτι καλό το λαό. Κι αν ο λαός δε θέλει να λέγετα διεφθαρμένος και να βράζει στο ίδιο καζάνι με αυτούς που κατηγορεί, πρέπει ν' αλλάξει τον τρόπο που συμπεριφέρεται τόσα χρόνια.

Με λίγα λόγια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι η Πολιτεία κατά βάση τη διαμορφώνουμε εμείς, όπως ακριβώς κι εκείνη διαμορφώνει εμάς. Κι όπως πολύ σωστά ρίχνουμε τα πυρά μας στους πολιτικούς, άλλο τόσο πρέπει να είμαστε έτοιμοι να δεχθούμε και τα δικά τους πυρά. Στην ουσία και οι δύο πλευρές προσπαθώντας να επιρρίψουν αλλού τις ευθύνες τους, αυτές επιστρέφουν στους ίδιους.

2 σχόλια: