Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου 2009

Il Mistero Buffo...(Μορφωθείτε λίγο ρε)


(Το παρόν κείμενο αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του Χρήστου από Ιταλία, οπαδό της Ρόμα και του Παναθηναϊκού, φίλο της γνωστής ραδιοφωνικής εκπομπής που σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο...)


Με το «Μιστερο Μπουφο» η τεχνη του Νταριο Φο, φθανει στον υπερτατο βαθμο αυθεντικοτητας και νεωτερισμου,ακολουθωντας οχι το θεσμικα παραδοσιακο θεατρικο μοντελο,αλλα την πυγμη της εκφρασης και το επικοινωνιακο του ταλεντο,στοιχεια που παραπεμπουν σε ιταλικα θεατρικα μοντελα του μεσαιωνα,των πλανωδιων και καλλιτεχνων που στηριζονταν σε «αναρχικες» και οχι politically correct μεθοδους.
Ο Φο - μεγαλος ρητωρ ων - ακροβατωντας μεταξυ σοβαροτητας και ιλαροτητας, ξετυλιγει ενα κουβαρι αδικιων και καταχρησης εξουσιων πολυ χρησιμο για την περιοδο κρισης που διερχονται οι Ευρωπαικες κοινωνιες (συνεπως και η πολυπαθη Ελληνικη...) προσπαθωντας να ξυπνησει συνειδησεις διοτι μεσα του κυριαρχει το αισθημα της αδικιας.Και προσοχη...μιλαμε για ενα εργο του 1969.

Ο πλανωδιος ειναι μια θεατρικη λαικη εκφραση,η οποια λειτουργει βασει συναισθηματων της στιγμης και μεσω προσωπικων βιωματων και ιδιας κουλτουρας.Αυτα τα χαρακτηριστικα χρησιμοποιησε και ο Φο,προσαρμοζοντας τα στις προσωπικες του ερμηνευτικες και επικοινωνιακες αναγκες.


Οι πλανωδιοι εδιναν παραστασεις σε πλατειες,πανηγυρια,αγορες με την παλια εννοια του ορου...Ανακαλυψαν εναν ιδιοτυπο τροπο επικοινωνιας μεσω της γλωσσας του σωματος,της μιμησης,της κινησης,της παραγωγης ηχων αναλογως την περισταση αφου ταξιδευαν σε μερη με διαφορετικα ηθη,εθιμα,ακομα και γλωσσα αφου στο μεσαιωνα οι διαλεκτοι ηταν πολυ διαδεδομενες στις περισσοτερες δυτικοευρωπαικες (και οχι μονο) χωρες.

Συνεπως η...«μιμητικη» ηταν τροπον τινα και ενας αναγκαστικος τροπος επικοινωνιας ωστε να αντιλαμβανεται το κοινο στο συνολο του το εργο.Με την παροδο των ετων και των παραστασεων βεβαια,η μιμητικη εγινε και ενας εξυπνος τροπος να ξεγελουν και τη λογοκρισια.

Ο ιδιος ο Νταριο Φο εχει πει επι του θεματος "Απο παλαιοτατων χρονων,ο πλανωδιος γυρναγε αγορες και πλατειες και μεσω της σατιρας και της τεχνης,εκτοξευε απιστευτες κατηγοριες κατα της εξουσιας.Ηταν ο μοναδικος τροπος κοινωνικης διαμαρτυριας και η τεχνη ηταν μια διεξοδος στα δυσκολα χρονια και ξυπνουσε συνειδησεις στο κοινο που δεν διεθετε την πολυπλευρη πληροφορηση του σημερα.Και ακριβως γι αυτο το λογο ηταν ενα κοινο θυμωμενο,«μπρουσκο» και αγγιζε τα ορια του γκροττεσκου.Μπορουμε να πουμε οτι ο πλανωδιος αποτελουσε την εφημεριδα της εποχης,αφου πολυς κοσμος μαθαινε ειδησεις και πραγματα μεσω του θεατρου."

Ο Φο απο τις αρχες της δεκαετιας του 60 ειχε ξεκινησει μια ερευνα για το θεατρο της μεσαιωνικης περιοδου - το οποιο σχεδον αποκλειστικα ασχολειτο με θρησκευτικα ζητηματα αφου η εξουσια διανεμετο απο την εκκλησια και το Παπικο κρατος σε συνδυασμο με τους Βασιλεις - και μαλιστα σε πολλα εργα του εχει αυτουσια κειμενα και παρλατες απο εκεινη την εποχη καθως και ελευθερες αποδοσεις προσαρμοσμενες στις αναγκες του σημερα.
Ειναι σα να ανεστησε εναν ξεχασμενο κοσμο,επαναδημιουργωντας μια τεχνη που ειχε χαθει στη ληθη επειδη «βολευε» την εξουσια.

Με το Mistero buffo ο Φο προσπαθει να καταδειξει ακριβως τη διαταξικη μαχη και την αδικια που υφισταται η μικρομεσαια ταξη,παντοτε βολικη και στο στοχαστρο απο την εκαστοτε εξουσια.
Η παραπανω προσεγγιση συνοψιζεται με εκπληκτικο τροπο στην εισαγωγικη παρεμβαση του Mistero buffo, στο πρωτο κεφαλαιο "Μοσχοβολιστο φρεσκο Τριανταφυλλο" με το οποιο ο Φο κανει μια εμφανη παραπομπη σε ενα πολυ διασημο ιταλικο σχολικο συγγραμμα,ενα ποιημα σικελικης καταγωγης το πιο γνωστο ως Contrasto di Cielo d'Alcamo. Προκειται για το διαλογο ενος τελωνιακου του Μεσαιωνα με μια κοπελα που αρνειται να ενδωσει στις ερωτικες του προτασεις.Το εν λογω ποιημα εχει αριστοκρατικες καταβολες και σοφιστικε προεκτασεις.Μονο ενας πολυπραγμων και μορφωμενος ανθρωπος θα μπορουσε να χρησιμοποιησει μια ανηθικη προταση ωστε να περασει μηνυματα κοινωνικης προεκτασης διαφευγοντας τη δαμοκλειο σπαθη της λογοκρισιας...

Ο ιδιος ο τιτλος του εργου του Φο,«Mistero buffo», ειναι εμβληματικος και καταδεικνυει την επιλογη του συγγραφεα να χρησιμοποιησει τη λαικη ειρωνια και να προκαλεσει το κοινο αισθημα και το λαικο προβληματισμο.Διοτι Mistero buffo σημαινει «ενα αστειο μυστηριο» (και οχι ασφαλως το μυστηριο του Μπουφου,οπως θα ηθελε πιθανως ο blogger που με φιλοξενει...)
Οπου μυστηριο βεβαια,φανταστειτε τη μεσαιωνικη τροπον τινα εννοια του ορου,δηλαδη τη θρησκευτικη και...αλχημιστικη προεκταση του ορου,η οποια μεταξυ αλλων ισχυει και μεχρι τις μερες μας και αποτελει και μερος της ορθοδοξης παραδοσης.Απλως προσθεστε το μεσαιωνικο πεπλο και το μυστικιστικο της υποθεσης,το ανεξερευνητο και το νοστραδαμικο αγνωστο.
Κατ ουσιαν ενα Mistero buffo ειναι μια ειρωνικη προσεγγιση θρησκευτικων θεματων δια της σατιρας.

Στην ερμηνεια των «μυστηριων» ο πλανωδιος ηθοποιος του Μεσαιωνα,δεν ειρωνευοταν την εκκλησια (που οπως ειπαμε συγκεντρωνε το μεγαλυτερο μερος της εξουσιας) αλλα εξεφτελιζε εκεινους που χρησιμοποιουσαν τη θρησκεια ωστε να προωθησουν ιδιες αναγκες και να αδικησουν το λαο εν ονοματι της εκκλησιας προκειμενου να διευρυνουν την περιουσια τους και να διατηρησουν τα προνομια και το status quo ανεξαρτητως προσοντων και ικανοτητων του καθενος.

Το Mistero buffo ειναι ενα εργο που βασιζεται στην ερμηνεια ενος μονο ηθοποιου,ο οποιος ερμηνευει στην αυθεντικη παδανικη διαλεκτο με βενετσιανικες,λομβαρδιες και πιεμοντεζικες επιρροες.Σα να λεμε δηλαδη,ενα μειγμα απο Μακεδονικες διαλεκτους μαζι με καποια Θρακικα στοιχεια.
Ο ηθοποιος αλλαζει διαρκως ταυτοτητες,διχως την αναγκη μακιγιαζ και κοστουμιων,διατηρωντας διαρκη επικοινωνια με το κοινο και ζητα ανα τακτα διαστηματα τη συμμετοχη και τη βοηθεια του.Οπου χρειαζεται επεξηγει,λυνει αποριες και γενικοτερα δινει στο κοινο την αισθηση του συμμετεχοντος.
Ακομη μια παραπομπη στο πλανωδιο μεσαιωνικο θεατρο,οπου οι ηθοποιοι,εκμεταλλευομενοι και απροοπτα εισηγαγαν το κοινο στη ροη του εργου.Ο ιδιος ο Φο ειπε επ αυτου οτι ασφαλως δεν ηταν εκεινος που ανακαλυψε την τεχνη και τη μεθοδο του απροοπτου,αφου πολλοι ηθοποιοι την ειχαν ηδη εισαγει ακομη και ως μερος του εργου που παρουσιαζαν.
Πολυ απλοικο παραδειγματος χαρην ηταν να υποδυθει ο ηθοποιος το τσιμπημα μιας μελισσας η οποια κατα φαντασιαν τον κυνηγουσε στη σκηνη και χρησιμοποιειτο οταν το κοινο φερειπειν κουραζοταν απο τα πολιτικα υπονοουμενα και σοκαριζοταν απο αναφορες οπως ας πουμε ο Ιησους που χαστουκιζε τον Παπα.Μ αυτον τον τροπο ομως εμενε στο μυαλο του θεατη οτι ο Ιησους δεν εχει καμια σχεση με τον Παπα,οπως ηθελε να παρουσιαζει το παπικο κρατος,αλλα ειναι κατι παρα πολυ ανωτερο και τιμωρει εκεινους που παρουσιαζονται ως τιμωροι του λαου.

Για να γινει αντιληπτη βεβαια αυτη η πρωτοτυπη θεατρικη φορμα,ειναι αναγκαιο να παρακολουθησει κανεις μια παρασταση του Φο.Παραστασεις που ειναι μοναδικες στο ειδος τους και καθε μια ξεχωριστη και ανεπαναληπτη.
Καθε φορα,αναλογως τον τοπο,την επικαιροτητα,τη διαθεση του κοινου,η επικοινωνιακη κατασταση που δημιουργειται ειναι διαφορετικη και η σκηνικη παρουσια του ηθοποιου αλλαζει.Αυτο ειναι αλλωστε το γοητευτικο του θεαματος και μπορω να καταθεσω και την προσωπικη μου εμπειρια επ αυτου...
Σε μια παρασταση στο ανοιχτο θεατρο της Βιτσεντσα,κατα τη διαρκεια του εργου ξεκινησε μια απο τις γνωστες καλοκαιρινες μπορες.Αμεσως δημιουργηθηκε σχεδον πανικος στο κοινο με τις καλοντυμενες κυριες να ψαχνουν μερος να μη βραχουν,ομπρελες και γενικοτερα μια κατασταση κωμικοτραγικη.
Ο Φο λοιπον,ξεκινησε υπο την πολυ δυνατη βροχη ενα διαλογο με τους κεραυνους (!) και τις βροντες (!) προεκτασσοντας τον ακομη και με το Θεο! Ολο το κοινο εξαφνα ξεχασε το νερο και εξακολουθησε να παρακολουθει μαγεμενο τον καλλιτεχνη,ο οποιος υπο καταρρακτωδη βροχη για ενα εικοσαλεπτο εδωσε μια απο τις πιο εμφατικες παραστασεις του.

Ηταν μια πραγματικα αξεχαστη εμπειρια που εκανε σαφες σε ολους για ποιο λογο ο συγκεκριμενος καλλιτεχνης θεωρειται απο τους πιο σημαντικους της εποχης μας και για ποιο λογο τιμηθηκε με το Νομπελ Λογοτεχνιας απο τη Σουηδικη Ακαδημια το 1997.

Εντεχνως δεν ασχοληθηκα καθολου με το εργο αυτο καθαυτο και εκανα μια εισαγωγικη παρεμβαση με κοινωνικες προεκτασεις.Θεωρω οτι ειναι πολυ καλυτερο να διαβασει καθενας μας το βιβλιο ¨η ακομη και να δει το εργο εαν γνωριζει καλα την ιταλικη γλωσσα.Πολλες απο τις αναφορες του εργου αφορουν αμεσα τη σημερινη κοινωνικη κατασταση στη χωρα μας και βοηθουν στο να κατανοησουμε καλυτερα καποιες πολιτικες προεκτασεις απο τους εχοντες την εξουσια.Αχρωματιστα και ανευ πολιτικου προσανατολισμου.Διοτι η εξουσια ειναι διαχρονικη και η εμπορια ονειρων σε αμεση σχεση με τον κατακερματισμο τους.

Ευχαριστω πολυ το...Mistero Βuffo που μου εκανε την τιμη να με φιλοξενησει και μου εδωσε την ευκαρια να αποτυπωσω καποιες σκεψεις για το μεγαλο καλλιτεχνη Νταριο Φο και το ανεπαναληπτο εργο του που για καποιον...μυστηριο λογο συμπιπτει με το ονομα του blogger.

7 σχόλια:

  1. Ανώνυμος5/3/09, 11:54 μ.μ.

    Ατυχησαμε Μπουφο...

    Ουτε ενας δε το διαβασε χαχαχαχαχαχαχαχα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ανώνυμος17/3/09, 7:19 μ.μ.

    boufo zeis???
    pote tha doume kainouria anartisi????

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ανώνυμος10/9/09, 10:32 μ.μ.

    Εγώ που θέλω να το διαβάσω , έχει μεταφραστει στα ελληνικα ? Κόλλησα τώρα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ανώνυμος15/7/11, 2:25 μ.μ.

    http://www.tsiritsantsoules.gr/i-omada/theatro/48-mistero-buffo

    Από την παράσταση της ομάδας "τσιριτσάντσουλες".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. http://www.elculture.gr/theater/mistero-buffo-thiseion-436667

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Ανώνυμος16/11/16, 6:11 μ.μ.

    Καλησπέρα, παρακαλώ, θα ήθελα να έρθω σε επαφή με τον άνθρωπο που έγραψε το κείμενο. Είναι πολύ καλό. Ευχαριστώ. (gomezbeck@yahoo.com)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Την εχω δει 2 φορες αυτη την παρασταση!!! Θαθελα να την ξαναδω.Πότε θα την ξαναανεβασετε στο διαδικτυο;;

    ΑπάντησηΔιαγραφή